بعد از استارتاپ گردشگری «کی کوجا»، »نومد تورز» به خانواده‌ی پرتفوی بهمن پیوست. نومدتورز یک استارتاپ گردشگری است که با هدف کمک به حفظ خرده فرهنگ‌های در معرض فراموشی ایران، برای گردشگران خارجی تورهای عشایری برگزار می‌کند. این استارتاپ تا به حال چندین تور عشایری در منطقه بختیاری برگزار کرده است.
فرهنگ عشایری، با سابقه‌ای هزار ساله گنجینه‌ای غنی از آداب و رسوم و روش‌های پایدار استفاده از طبیعت است. این فرهنگ علی‌رغم سابقه و غنایی که دارد رو به نابودی می‌رود. ۵۰% از جمعیت ایران در سال ۱۲۹۶ عشایر بوده است. این میزان در سال ۱۳۴۶ به ۲۵% کاهش می‌یابد و در سال ۱۳۹۶ به ۱% می‌رسد.
نومد تورز به دنبال این است که با ایجاد معیشت مکمل برای عشایر بتواند به حفظ سبک زندگی عشایری کمک کند و باعث شود که نه تنها گردشگر تجربه واقعی زندگی کوچ‌نشینی را کسب کند بلکه از مشارکت در حفظ یک فرهنگ کهن لذت ببرد.
در این تورها گردشگر ماجراجوی خارجی می‌تواند فرهنگ در معرض نابودی عشایر را لمس کند. در این تجربه‌ی منحصر‌به فرد، گردشگر مسئول به عنوان عضو موقتی از خانواده عشایر فرصت زندگی به سبک هزاران سال پیش را در طبیعت آرام و بکر پیدا می‌کند. همراه عشایر غذا می‌خورد، در سیاه چادرهایشان می‌آساید، با آنها چوپانی می‌کند و کوچ، بارزترین شاخصه‌ی زندگی عشایری را با همه‌ی سختی‌ها و لذت‌هایش تجربه می‌کند.
تجربه کوچ به عنوان شاخص‌ترین ویژگی زندگی عشایری، درک عمیقی از این سبک زندگی برای گردشگران ایجاد خواهد کرد و این تور در میان اکوتوریست‌های اروپایی طرفداران بسیاری دارد.
تجربه ویژه‌ای که این استارتاپ برای گردشگران خارجی بوجود آورده باعث شد یک کمپین موفق حمایت مالی در پلتفرم Indiegogo داشته باشد و اینفلوئنسرهای حوزه گردشگری بین‌المللی همچون سردبیر بخش خاورمیانه مجله lonely planet این تیم را تحسین کنند و به صورت داوطلبانه در تورهای نومد شرکت کرده و این تیم را معرفی کنند.
همچنین نومدتورز موفق شد افراد متخصصی را ازکشورهای فرانسه و اسپانیا و حوزه بالکان که درحوزه تولید محتوا به صورت داوطلبانه کار می‌کنند، جذب کرده و از آنها برای شرکت در تورهای عشایری دعوت کند. این امر منجر به این شد که محتواهای باکیفیتی در شبکه‌های اجتماعی بازارهای هدف این استارتاپ منتشر شود و فروش این شرکت رشد خوبی داشته باشد.
با توجه به وضعیت نرخ ارز، در حال حاضر نومدتورز فرصت بسیار مناسبی برای رشد دارد و مهمتر از آن با درآمدزایی و ایجاد معیشت مکمل برای جوامع محلی، قدمی مهم برای توسعه پایدار خواهد برداشت.
جی‌اَدونچر (GAdventeure) یک نمونه موفق از کسب و کار بین المللی است که تورهای با مقیاس کوچک ولی عمیق در فرهنگ و طبیعت برگزار می‌کند. بنیانگذار این موسسه در سال ۱۹۹۰پس از بازگشت از یک سفر کوله به دوشی به آسیا با هدف ایجاد فرصت‌های بکر برای سایر گردشگرانِ مسئول در قبال جامعه، فرهنگ و محیط زیست این شرکت را ایجاد کرد. وی ساختار تورها را به‌گونه‌ای طراحی کرد که توریست بتواند در عین اینکه تجربه‌ای اصیل و ماجراجویانه از زندگی به سبک مردم محلی داشته باشد برای جامعه محلی نیز مفید باشد و به‌جای خدمت گرفتنِ صرف از جامعه، رابطه‌ای دو سویه ایجاد کند.
تا سال ۲۰۰۸ میلادی، نام جی ادونچر گَپ (GAP) بود که بطور همزمان دو معنا داشت، یکی ترکیب سه واژه «ماجراجویی، بزرگ و مردم[۱]» و دیگری پر کننده‌ی اختلاف یا گپِ بین تورهای متداول و تورهای کوله به دوشی. در واقع ایده اصلی این است که در تورهای کوله به‌دوشی فرصت غوطه خوردن در فرهنگ و طبیعت مهیاست و جی‌ادونچر این فرصت را برای سایر توریست ها نیز فراهم می‌کند. این موسسه اکنون بیش از ۲ هزار کارمند در ۲۶ دفتر منطقه‌ای در دنیا دارد و تا کنون بیش از ۲۰۰ هزار گردشگر از خدمات تورهای آن استفاده کرده‌اند. از مهمترین ویژگی تورهای جی‌اَدونچرز می‌توان به تعداد کم گردشگران در هر تور و ارائه خدمات اقامت و غذا توسط مردم محلی اشاره کرد.
تور عشایر در دنیا
مغولستان (جمعیت حدود ۳ میلیون نفر)
رایج ترین جاذبه گردشگری مغولستان گردشگری عشایر است و نیمی از گردشگران این کشور با این هدف به مغولستان سفر می‌کنند. بر اساس آمار سال ۲۰۱۷ تعداد گردشگرانی که از این کشور بازدید کردند ۴۷۰ هزار نفر بوده‌اند و اگر هر گردشگر ۱۰۰۰ دلار درآمد ارزی ایجاد کند، حدود ۴% از GDP این کشور متعلق به توریسم است.
قرقیزستان (جمعیت حدود ۶ میلیون نفر)
قرقیزستان نیز یکی از کشورهایی است که گردشگری عشایر در آن جریان دارد. این کشور سالانه حدود یک میلیون و سیصد هزار گردشگر خارجی دارد.
حفظ خرده فرهنگ با کمک ابزار گردشگری در ادبیات علمیِ توسعه محلی
- مرحوم محمد تقی فرور، دکتری اکولوژی و علوم اجتماعی از دانشگاه واشنگتن، که در زمان حیات خویش مدیر موسسه (سنستا) و رئیس کنسرسیوم بین‌المللی قرق‌های بومی سازمان ملل بود، معتقد بود برای حفظ یک خرده فرهنگ در دنیای مدرنِ امروزی، باید سعی شود که برای معیشت‌های جدیدی ایجاد کرد که نقش جانبی داشته باشند و به معیشت اصلی وابسته باشند.
- جان‌پیردیگارد، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه سوربن که حدود بیست سال از عمر خود را به زندگی و تحقیق در میان عشایر بختیاری پرداخته است، و کتاب «تکنیک‌های عشایر بختیاری» را نگاشته، پیشنهاد می‌دهد که معیشت‌های مکملی مانند کشاورزی ارگانیک و گردشگری سبز (کوهنوردی، شکار، ماهیگیری، سوارکاری و طبیعت‌گردی) در کنار معیشت عشایری که بیشتر شامل گوسفند چرانی است ایجاد شود. در ادامه وی تاکید می‌کند که برای حفظ این فرهنگ بایستی گوسفندچرانی (pastoralism) به‌عنوان معیشت اصلی عشایر باقی بماند.
- دکتر اسپونر در مصاحبه‌‌ای که موسسه نومد تورز با وی انجام داد، تجربه پنجاه سال پیش خود را چنین بازگو می‌کند: «در زمان رضا شاه پهلوی گروهی معتقد بودند، که چرای بی‌رویه‌ی دام‌های عشایر باعث آسیب به محیط زیست می‌شود، اما من و همکارانم سعی کردیم آنها را قانع کنیم که شواهدی که از زوال محیط زیست داشتیم، توسط عشایر ایجاد نشده است»
[۱] Great Adventure People